L?tfi Zad?

KGB (2011-08-10 01:29)
L?fti Zad? 1921-ci ilin 4 fevral tarixind? Bak?da, R?him ?l?sg?rzad? v? Y?hudi- ?silli Rus u?aq h?kimi olan anas? Fania Koriman ?l?sg?rzad?nin ail?sind? d?nyaya g?lib. O, d?nyaya g?z a?an d?vrl?r ?ox t?zadl? v? ziddiyy?tli idi. ?z intibah?na q?d?m qoymu? Az?rbaycanda k?hn?likl? yeniliyin s?ngim?y?n m?bariz?si gedirdi.

KGB (2011-08-10 01:30)
L?tfinin atas? R?him ?l?sg?rzad? C?nubi Az?rbaycan?n ?rd?bil ??h?rind? ziyal? ail?sind? d?nyaya g?z a?m??d?r. Onun valideynl?ri oxumu? insanlar oldu?undan ?vladlar?n?n s?rb?st b?y?m?sin? mane olmur, onun ?z h?yat yolunun ?z? se?m?li oldu?una inan?rd?lar. Bu s?b?bd?n d? I D?nya M?harib?si ill?rind? ?rd?bil ??h?rind?n neft v? milyonlar ??h?ri Bak?ya ?z tutan ?l?sg?rzad?l?r n?slinin davam??s? olan R?him burada kommersiya il? m???ul olmaq q?rar?na g?l?nd? valideynl?ri ona bu i?d? k?m?k olacaqlar?n? bildirdil?r.
?randa dostlar? v? qohumlar? vasit?sil? k?ll?-miqdarda kibrit alan R?him onu Bak?ya g?tirib burada sat???n? t??kil etm?kl? ?z?n? yax?? g?z?ran d?z?ltmi?dir. ??g?zar f?aliyy?ti il? yana?? Az?rbaycan Universitetinin (indiki Bak? D?vl?t Universiteti) ??rq??nasl?q fak?lt?sind? t?hsil al?r v? ?randa ?ap olan h?ft?lik q?zetl?rin Bak?da n?may?nd?si kimi d? ?al???rd?.

KGB (2011-08-10 01:30)
Bak? ??h?rind? g?l?c?k h?yat yolda?? Fanni il? tan?? olan R?him ?l?sg?rzad? valideynl?rinin raz?l??? il? toy edir v? fevral ay?n?n 4-d? onlar?n ail?sind? o?lan u?a?? d?nyaya g?lir. L?tfi ad? da??yan bu balaca o?lan 16 sayl? m?kt?b? gedir v? ?mr?n?n 10 ili bu m?kt?bl? ba?l? olur.
L?tfinin u?aql??? da h?mya??dlar?ndan olduqca f?rql?nirdi. Fanni xan?m onunla ba?l? verdiyi m?sahib?l?rin birind? deyirdi: L?tfinin 5 ya?? tamam olan g?n? qohum-?qr?balar?m?z g?l?r?k onu t?brik etm?k ist?yirdi. Lakin O, b?t?n qonaqlar?n ona g?r? g?lm?sini sanki g?rm?r, k?nc? ??kil?r?k kitab oxumaqda davam edirdi. Onun ota??nda iki mind?n ?ox kitab var idi ki, onlar?n da ?ks?riyy?ti rus dilind? idi. L?tfinin 12 ya?? olanda is? ota?? ?z?rind? “T?K”(bu onu oxuyan zaman narahat edilm?m?yi ???n idi) yaz?lm??d?.

KGB (2011-08-10 01:30)
1932-ci ild? Sovetl?r ?ran v?t?nda?lar? olan az?rbaycanl?larla ba?l? yeni f?rman imzalay?r. Bu f?rmana g?r? onlar iki yoldan birini se?m?li idil?r: ya Sovet Az?rbaycan?nda qal?b buran?n v?t?nda?l???n q?bul etm?li, ya da ?lk?ni d?rhal t?rk edib getm?li idil?r. ?l?sg?rzad?l?r ail?si sovetl?rin hakimiyy?t? g?lm?sind?n sonra ?trafda ba? ver?n hadis?l?rd?n naraz? olduqlar?ndan ?rana geri qay?tmaq q?rar?na g?lirl?r. Bir ?oxlar?, x?susil? d? yax?n qohumlar? bu add?m?n g?l?c?kd? L?tfi Zad? fenomeninin formala?mas?nda b?y?k rolu oldu?unu qeyd edirl?r. ??nki o ill?rd? sovetl?r kibernetika, informatika, genetika kimi elml?r? ?z m?nfi m?vqeyi il? se?ilirdi v? ??tin ki, bel? m?hitd? L?tfi Zad? ?z elmi il? ir?li ged? bil?rdi.

KGB (2011-08-10 01:31)
O, h?l? 9 ya??nda ik?n ?l?sg?rzad?l?r ail?si Bak?n? t?rk ed?r?k Tehrana k???bl?r. Balaca L?tfi o vaxt rusdilli m?kt?bin ???nc? sinfini bitirmi?di. Tehrana k??d?kd?n sonra t?hsilini amerikal?lar?n Albors missioner m?kt?bind? davam etdirib. L.Zad? m?sahib?l?rind?n birind? Alborsda oxuyark?n Sovet v? Amerika m?kt?bl?ri aras?nda ?ox b?y?k f?rq g?rd?y?n? s?yl?yirdi. Bu m?kt?bd? b?y?k alim ilk d?f? olaraq Amerika xalq?, Amerika elmi v? m?d?niyy?ti haqq?nda m?lumat ?ld? edir. Orada elmin inki?af? ???n yarad?lm?? ??rait onu h?l? m?kt?b ill?rind?n Amerikaya ??kir: "D?nyan?n bu f?s?nkar ?lk?si il? g?r??m?y?, onun universitetl?rind? t?hsilimi davam etdirm?y? can at?rd?m". Lakin, o, h?l?lik "arzular?n?n ?lk?si"n? getm?yi d???nm?rd?. H?l? ilk ali t?hsilini d? Tehranda almal?yd?. Bel?likl?, L.Zad? orta t?hsilini tamamlad?qdan sonra Tehran Universitetinin Elektrik M?h?ndisliyi fak?lt?sin? daxil olur. B?y?k alimin Amerika h?yat? is? 1944-c? ild?n ba?lay?r.

KGB (2011-08-10 01:31)
L.Zad? Tehran Universitetini b?y?k u?urla ba?a vurduqdan sonra Amerika Birl??mi? ?tatlar?na g?lir v? t?hsilini Massa?usets Texnologiya ?nstitutunda davam etdirir. 1947-ci ild? valideynl?rini d? ?z yan?na g?tir?n alim art?q bu vaxt Kolumbiya Universitetind? ?al???rd?. O, 1948-ci ild? Kolumbiya Universitetind? elektron m?h?ndisliyi ?zr? magistr, 1957-ci ild? is? professor d?r?c?si al?r. H?min vaxt L.Zad? m??hur alim, kibernetikan?n atas? hesab olunan Norbert Vinerin t?vsiyy?sil? Kaliforniyaya, bu ?tatdak? Berkli Universitetin? g?lir. Burada ilk vaxtlar bir q?d?r ??tinlikl?r ??k?n b?y?k alim sonralar ??rait? uy?unla??r v? bu g?n? q?d?r d? Berkli Universitetinin professoru olaraq qal?r

KGB (2011-08-10 01:32)
Bu g?n d?nya elmin? L.Zad?nin 6 m?h?m n?z?riyy?si m?lumdur. Haz?rda onlar elm v? istehsalatda geni? ??kild? t?tbiq olunur. L.Zad?y? d?nya ??hr?ti qazand?ran, onun d?nya elmind? inqilab hesab olunan qeyri-s?lis m?ntiq (ingilisc?:Fuzzy Logic, rusca:Нечеткая Логика, t?rkc?:Bulan?k Mant?k) n?z?riyy?sidir. Apar?c? d?nya ?irk?tl?rin? inan?lmaz m?bl??d? g?lir g?tir?n bu n?z?riyy? 1965-ci ild? i?l?nib haz?rlan?b. N?z?riyy? uzun m?dd?t Amerika elmi ictimaiyy?ti t?r?find?n q?bul edilm?s? d?, ?t?n ?srin 80-ci ill?rind? Yapon aliml?rinin diqq?tini c?lb edib v? yaponlar bu unikal n?z?riyy?d?n yararlanmaq q?rar?na g?libl?r. L.Zad? n?z?riyy?sinin t?tbiqi g?ndo?an ?lk?y? milyardlar qazand?r?b. Bu g?n Yaponiyan?n "Mitsubishi", "Toshiba", "Sony", "Canon", "Sanyo", "Nissan", "Honda" v? dig?r n?fuzlu ?irk?tl?ri qeyri-s?lis m?ntiq texnologiyas?ndan foto ve videokameralar, paltaryuyan ma??nlar, vakuum kimy?vi t?mizl?yicil?ri istehsal?nda, avtomobill?rin, qatarlar?n, s?naye prosesl?rinin idar? olunmas?nda geni? istifad? edirl?r. L.Zad? 1989-cu ild? qeyri-s?lis m?ntiq n?z?riyy?sinin s?nayed?ki u?urlar?na g?r? Yaponiyan?n elm adamlar?na verdiyi ?n y?ks?k m?kafat - "Honda" m?kafat? il? t?ltif olunub. Amerikal?lar da gec d? olsa, L.Zad? n?z?riyy?sinin qiym?tini anlama?a, ondan yararlanma?a ba?lay?blar. Bu g?n bu n?z?riyy? Amerikan?n "General Motors", "General Electric", "Motorola", "Dupont", "Kodak" v? ba?qa ?irk?tl?ri t?r?find?n istehsalatda geni? t?tbiq olunur.

KGB (2011-08-10 01:33)
L.Zad? eyni zamanda "T??ss?ratlar n?z?riyy?si", "Sisteml?r n?z?riyy?si", "S?zl? i?l?y?n komp?ter n?z?riyy?si", "Optimal s?zg?cl?r n?z?riyy?si" kimi d?nya elminin inki?af?nda, onun yeni ?saslar ?z?rind? qurulmas?nda m?h?m rol oynam?? elmi k??fl?rin m??llifidir.
Qeyd ed?k ki, L.Zad?nin n?z?riyy?l?rinin meydana g?lm?sind? onun Qurani K?rimi d?rind?n bilm?sinin d? m?h?m rol oynad???n? d???n?nl?r var. Qeyri-s?lis m?ntiq n?z?riyy?si il? h?l? ?t?n ?srin 60-c? ill?rinin ax?rlar?ndan tan?? olma?a ba?layan strateji raket qur?ular? ?zr? m?t?x?ssis ?limuxtar ?kb?rovun q?na?tin? g?r?, bu n?z?riyy? m?hz Quran?n m?ntiqind?n do?an bir elmi yana?mad?r. L.Zad? haz?rda Berkli Universitetinin elektronika kafedras?n?n m?diridir. O bu ali t?hsil m??ssis?sinin ?m?rl?k professoru se?ilmi? yegan? ??xsdir. B?y?k alim Az?rbaycanda ?ox az ya?asa da, v?t?nd? onu he? vaxt unutmay?blar. L?tfi Zad? haqq?nda "M?asir elmin korifeyi" (m??llifl?r - F?rhad Ta??yev, ?amx?lil M?mm?dov), "D?nya dahil?rsiz ya?aya bilmir" (m??llif - M?hb?ddin S?m?d) adl? kitablar , "Uzaq v? yax?n L?tfi Zad?" (qurulu??u rejissoru - Oqtay Babazad?, ssenari m??llifi - M?hb?ddin S?m?d) s?n?dli filmi, L?tfi Zad? irsi v? S?ni ?ntellekt Assosiasiyas?, L?tfi Zad? ad?na Beyn?lxalq M?asir Elml?r Akademiyas? yarad?l?b.

KGB (2011-08-10 01:33)
"Uzaq v? yax?n L?tfi Zad?" s?n?dli filmi ?z?rind? x?susi dayanma?a d?y?r. 1996-c? ild? ??kilmi? bu filmd?, dem?k olar ki, b?y?k alimin b?t?n h?yat?, elmi u?urlar? ?z ?ksini tap?b. Haz?rda L.Zad?nin i?tirak etdiyi b?t?n beyn?lxalq konfranslar bu filml? ba?lay?r. T??kilat??lar onun haqq?nda ?lav? m?lumat verm?y? ehtiyac duymurlar. ??nki onlar?n s?yl?y?c?kl?rini "Uzaq v? yax?n L?tfi Zad?" filmi daha geni? ??kild? deyir. Filmin rejissoru O.Babazad? biziml? s?hb?tind? onu nec? ??tinlikl? ?rs?y? g?tirdikl?rind?n, L.Zad?ye kifay?t q?d?r b?l?d olan bir insan kimi bu b?y?k insan?n ??xsi keyfiyy?tl?rind?n dan???b. Rejissorun s?zl?rin? g?r?, filmin ??kilm?si bir t?sad?fl? ba?l?d?r. Bel? ki, jurnalist M.S?m?d v? O.Babazad? ?slind? g?rk?mli alim Tofiq ?smay?lov haqda film ??km?k ist?yibl?r. Ancaq... "Biz bu filmi ??km?k ???n qap?-qap? g?z?r?k pul axtarma?a ba?lad?q. Yalan olmas?n, b?lk? d? y?z qap? d?yd?k. S?z ver?n ?ox, ancaq pul ver?n yox idi. Biz d? bir d?f? pe?man halda oturub ?ay i?irdik. Bu vaxt M?hb?ddin m??llim dedi ki, L?tfi Zad? ad?nda bir m??hur az?rbaycanl? alim var. T.?smay?lovun m?s?l?si d?z?lmirs?, b?lk? L?tfi Zad? haqda film ??km?y? c?hd ed?k. M?n bu s?z? e?id?nd? g?lm?y? ba?lad?m v? dedim ki, Bak?da oturub Tofiq ?smay?lov haqda bir ?ey ??km?y? imkan?m?z yoxdur, Amerikaya getm?y? is? he? yol pulu tapa bilm?rik. Bunun u?un k?lli miqdarda pul laz?md?r. O m?n? professor Rafiq ?liyev haqq?nda dan??d?, onun L?tfi Zad?nin davam??s? oldu?unu s?yl?di v? dedi ki, b?lk? o biz? k?m?k ed? bil?r. Do?rudan da, M?hb?ddin m??llim ehtimal?nda yan?lmam??d?. M?hz Rafiq ?liyevin d?st?yi say?sind? bizim ideyam?z realla?d?".

KGB (2011-08-10 01:34)
R.?liyevl? g?r??d?n sonra yenid?n maliyy? axtar??lar? ba?lan?r v? ??kili? qrupu ?ox b?y?k ?ziyy?tl? toplanan v?saitl? bilet pulunu d?z?ltm?y? m?v?ff?q olurlar. Bel?likl?, ??kili? qrupu 1994-c? ild? ?rana, ondan iki il sonra - 1996-c? ilin iyununda Amerikaya yola d???r. O.Babazad?nin s?zl?rin? g?r?, pul ?ox az oldu?undan b?y?k ??tinlikl?rl? ?zl??ibl?r: "Amerikada biz pula q?na?t etm?k ???n ???m?z bir otaqda qalmal? olduq. ??h?rin bu ba??ndan o ba??na ?ox vaxt, kamera, ?tativ ?limizd?, piyada getm?li olurduq". Lakin, b?t?n ??tinlikl?r? baxmayaraq filmin yarad?c?lar? q?sa m?dd?td? h?m Berklid?, h?m d? Almaniyan?n Frankfurt v? Zigen ??h?rl?rind? - L?tfi Zad?nin i?tirak etdiyi iki beyn?lxalq konfransda ??kili?l?r apara bilibl?r.